آموزش نویس ورکس برای بازبینی پروژه در بستر زمان؛ ارتقای همکاری و هماهنگی

در بیانی کلی و مختصر، نویس ورکس، ابزاری است برای بازبینی پروژه با هدف کنترل بهتر نتایج آن؛ با استفاده از نویس ورکس، می‌توان به پروژه، دیدی کلی و همه‌جانبه، به عنوان یک واحد کامل، داشت. داده‌ها و مدل‌های تولیدشده در نرم افزارهای مختلف طراحی، همگی می‌توانند در نویس ورکس، ترکیب و ادغام شوند؛ در نتیجه، همه اطلاعات، در یک بستر مشترک، کنار هم گردآوری می‌شوند و همین موضوع ظاهراً ساده، بررسی پروژه را بسیار ساده‌تر می‌کند. از طریق این گردهم‌آیی داده‌ها و مدل‌های مختلف، تداخل‌ها و برخوردها (کلش‌ها / Clashes)، و مشکلات احتمالی دیگر، آشکار می‌شوند؛ این آشکارسازی، از مراحل ابتدایی پروژه رخ می‌دهد. مدیریت و اصلاح چنین مواردی، در مراحل ابتدایی، به مراتب آسان‌تر و کم‌هزینه‌تر از کشف آن‌ها در مراحل بعدی پروژه است.

نویس ورکس، نرم افزاری است که به تنهایی مورد استفاده قرار نمی‌گیرد؛ بلکه به عنوان ابزاری مکمل، برای مجموعه نرم افزارهای طراحی سه‌بعدی، نظیر Autodesk Revit، AutoCAD، و Microstation به کار می‌رود. این ماهیت مکمل‌بودن و ویژگی‌های تخصصی فراوان، باعث کاربرد نویس ورکس در بستر مدل‌سازی اطلاعات ساخت (BIM) می‌شود؛ به طوری که نویس ورکس، با بهره‌گیری از ویژگی‌هایی نظیر بازبینی و هماهنگی، تحویل پروژه BIM را بهبود می‌بخشد. مواردی تخصصی از این دست، موجب می‌شود که آموزش نویس ورکس، صرفاً به یک آموزش نرم افزار، خلاصه نشود و حوزه‌های وسیعی را شامل شود.

نویس ورکس چگونه نرم افزاری است؟

همان‌طور که بیان شد، نویس ورکس، نرم افزاری مکمل و ترکیبی است؛ با این که قابلیت‌های فراوانی دارد، اما توانمندی اصلی آن، در ترکیب با نرم افزارهای طراحی سه‌بعدی متعددی حاصل می‌شود. تفاوت اساسی نویس ورکس با نرم افزارهای طراحی سه‌بعدی یا مدل‌سازی، نظیر رویت، این است که در آن، امکان ایجاد یا ویرایش عناصر وجود ندارد؛ زیرا در این نرم افزار، تمرکز بر آن چیزی است که پس از مدل‌سازی رخ می‌دهد. نویس ورکس، بخشی حیاتی از همکاری مشارکتی (Collaboration) در تقریباً هرگونه پروژه CAD یا BIM را تشکیل می‌دهد؛ در این نرم افزار، علاوه بر امکان ترکیب و باز کردن مدل‌های سه‌بعدی گوناگون، قابلیت‌های عمده دیگری نیز وجود دارد: قابلیت‌هایی نظیر بازبینی مدل‌ها، اجرای تشخیص برخوردها، اندازه‌گیری پارامترهای مختلف، و غیره. با استفاده از پلاگین‌های (افزونه‌های) مختلف، می‌توان قابلیت‌های بیشتری را به نویس ورکس افزود.

نویس ورکس، از محصولات شرکت نام‌آشنای Autodesk است؛ این شرکت، تعدادی بسته نرم افزاری تخصصی برای صنایع مختلف تعریف کرده که Navisworks در دسته‌بندی AEC Collection، مجموعه معماری، مهندسی، و ساخت‌وساز، قرار می‌گیرد. این بسته نرم افزاری، به طراحان، مهندسان، و پیمانکاران، مجموعه‌ای از ابزارهای CAD و BIM را ارائه می‌دهد؛ و به آن‌ها در پروژه‌ها، از طراحی اولیه تا پایان ساخت‌و‌ساز، کمک می‌کند.

تاریخچه و پیدایش

نرم افزار نویس ورکس، توسط توسعه‌دهنده‌ای با همین نام، Navisworks، از زیرمجموعه‌های شرکت Lightwork Design واقع در شهر شفیلد انگلستان، در سال 1997 ساخته شد. Lightwork Design شرکتی تخصصی در موضوع نرم افزارهای رندرینگ سه‌بعدی است که در مسیر فعالیت خود، شرکا و مشتریان بزرگی را تجربه کرده‌است؛ شرکایی نظیر Siemens، NVIDIA، و Spatial، و مشتریانی نظیر Graphisoft که ArchiCAD از محصولات آن است.

در سال 1997، این شرکت، یک سیستم هدایت، گشت‌زنی، و گردش در مدل‌های بزرگ را با نام Navisworks تولید کرد که مدتی نیز Jetstream خوانده می‌شد؛ در سال 2007، نویس ورکس توسط Autodesk خریداری شد و اولین نسخه رسمی پایدار آن، در سال 2016 عرضه شد.

دوباره‌کاری، چالش صنعت ساختمان

گستردگی پروژه‌های ساختمانی، تعدد کارگران و دست‌اندرکاران فعال در آن‌ها، و استانداردها و دستورالعمل‌های پیچیده و فراوان، دوباره‌کاری را اجتناب‌ناپذیر می‌کنند. مدت زمان لازم برای اتمام برخی از مراحل ساخت، که می‌تواند ماه‌ها طول بکشد را نیز می‌توان به دلایل وجودی دوباره‌کاری اضافه کرد. دوباره‌کاری در ساخت، یعنی هرگونه عملیات ساخت که مستقیماً به دلیل وجود اشتباهات در کارگاه ساختمانی یا فرایند طرح‌ریزی، باید تکرار، یا از نو اجرا شود. در مواردی، دوباره‌کاری، باعث برچیدن مرحله‌ای اجراشده از ساختمان می‌شود که به اشتباه اجرا شده، یا در سلسله‌مراتبی اشتباه، اجرای مرحله دیگری را مختل می‌کند. ظهور این اشتباهات و نیاز به اصلاح و برطرف‌کردن آن‌ها، یکی از بزرگترین چالش‌های پروژه‌های ساختمانی است؛ بنا به پژوهش‌های گوناگون، دوباره‌کاری، حدوداً 30% از عملیات اجراشده در کارگاه‌های ساختمانی را شامل می‌شود! علاوه بر زمان چشمگیری که صرف چنین مواردی می‌شود، باید دورریز مواد و مصالح را نیز در نظر گرفت.

زمان صرف‌شده، دورریز مواد و مصالح، و مواردی از این دست، همگی، هزینه‌های هنگفتی را به پروژه تحمیل می‌کنند؛ هزینه‌هایی که پژوهش‌های متعدد، آن‌ها را 2-9% از کل هزینه پروژه ساختمانی می‌دانند و برخی، این عدد را حتی 20% تخمین می‌زنند. با وجود اجتناب‌ناپذیربودن دوباره‌کاری، می‌توان زمان، مواد، و هزینه صرف‌شده را به حداقل ممکن رساند؛ به ویژه از این نظر که تا 70% از حجم دوباره‌کاری در ساخت، ریشه در خطاهای مربوط به طراحی و مهندسی دارد. همچنین، پژوهشی، تقریباً 80% از انحراف‌‌ها نسبت به بودجه مشخص‌شده را مرتبط با طراحی می‌داند؛ در حالی که تنها 17% از آن‌ها، به خود عملیات اجرایی ساخت مربوط است. بنا به اصلی کلی، در فرایند طراحی و ساخت، هرچه تشخیص مشکلات، زودتر رخ دهد، هزینه، زمان، و زحمت لازم برای اصلاحات نیز کمتر است.

نویس ورکس، راهکاری برای کاهش دوباره‌کاری

نبود هماهنگی کافی و مناسب، باعث بروز معضلات متعددی در فرایند ساخت‌وساز می‌شود؛ معضلاتی نظیر آگاه‌نبودن دست‌اندرکاران پروژه نسبت به برخی تغییرات مهم، مطلع‌نبودن کارفرمایان از وضعیت پروژه، بی‌خبری مهندسان تأسیسات و سازه از تغییرات معماری، و غیره. این معضلات که به نوعی ریشه در ناهماهنگی و ناآگاهی نسبت به وضعیت و روند پروژه دارند، منجر به مشکلاتی نظیر دوباره‌کاری می‌شوند؛ پژوهشی، سهم ارتباط نادرست، و بدفهمی میان تیم‌های پروژه در ایجاد دوباره‌کاری در ساخت را 48%، و سهم ارتباط ضعیف را 26% معرفی می‌کند. چنین مشکلاتی، با این که اثرات سهمگینی دارند، اما با بهبود ارتباط میان طرف‌های درگیر در پروژه، به سادگی اجتناب‌پذیر هستند. پیاده‌سازی استراتژی‌هایی، باعث می‌شود که بروز این مشکلات، به حداقل ممکن برسد و در مواردی نیز، اصلاً رخ ندهد؛ استراتژی‌هایی نظیر:

• بهبود ارتباط میان کارفرمایان و ذی‌نفعان پروژه؛
• برگزاری جلسات بازبینی، با حضور مسئولان رشته‌های (دیسیپلین‌های) مختلف پروژه، برای بررسی ناسازگاری‌های بین مدل‌ها و نسخه‌های گوناگون؛
• عمومی‌کردن دسترسی به اطلاعات پروژه؛
• پیاده‌سازی BIM

نویس ورکس، ابزاری است که تمامی استراتژی‌های بالا را در خود دارد. در این نرم افزار، داده‌های مربوط به طراحی و ساخت از رشته‌های مختلف، در چارچوب یک مدل متحدشده، یکپارچه و مصورسازی می‌شوند؛ تجمیع و نمایش داده‌های مختلف در یک مدل، باعث می‌شود که مشکلات مربوط به تداخلات و برخوردها، پیش از آغاز ساخت‌وساز، شناسایی و برطرف شوند؛ این موضوع، موجب صرفه‌جویی در زمان و هزینه، و کاهش نیاز به دوباره‌کاری می‌شود. ارتقای همکاری مشارکتی و ارتباط میان تیم‌های درگیر در پروژه، از دیگر ویژگی‌های مهم نویس ورکس است که از بروز مشکلات احتمالی، می‌کاهد؛ بنابراین، کاستن از دوباره‌کاری‌ها را می‌توان یک کاربرد نویس ورکس دانست.

قابلیت‌‌های کلیدی و کاربرد نویس ورکس

نویس ورکس، به عنوان نرم افزار دارای نقشی حیاتی در جریان پیاده‌سازی فرایند BIM، قابلیت‌ها و امکانات بسیاری را در اختیار مهندسان و متخصصان ساخت‌و‌ساز می‌گذارد؛ نمونه‌های جامعی از این قابلیت‌ها و چند کاربرد نویس ورکس عبارتند از:

• هماهنگی: نویس ورکس، با استفاده از ابزارهایی کارامد، تیم‌های دفتری و کارگاهی پروژه را در راستای پیاده‌سازی BIM، به هم وصل می‌کند. با بهره‌گیری از Autodesk construction cloud، و ترکیبی از نویس ورکس و نرم افزاری مانند رویت، چالش‌های ساخت‌پذیری پروژه، شناسایی، مدیریت، و برطرف می‌شوند. استفاده از سرویس‌های ابری، هماهنگی روان و پیوسته میان تیم‌ها را ممکن می‌سازد؛
• شناسایی تداخلات و برخوردها (کلش‌گیری): یکپارچگی مدل‌ها و اطلاعات مختلف در یک محیط، همراه با ابزارهایی کمکی در نویس ورکس، شناسایی کلش‌ها را آسان‌تر می‌کند؛ این کلش‌ها، می‌توانند میان عناصر مختلف، یا رشته‌های گوناگون باشند؛
• ترکیب بعدهای چهارم و پنجم BIM، زمان‌بندی و هزینه مراحل: نویس ورکس، با پیوند دادن مدل به برنامه‌ها و داده‌های خارجی ساخت‌و‌ساز و نمایش بصری آن‌ها، طرح‌ریزی بر اساس زمان و هزینه را ممکن می‌سازد. شبیه‌سازی مدل یکپارچه پروژه، در ترکیب با داده‌های مربوط به زمان‌بندی و هزینه، امکان تصمیم‌گیری‌های هوشمندانه و مبتنی بر واقعیت را فراهم می‌کند. می‌توان داده‌های زمان‌بندی و هزینه در نویس ورکس را برای تولید یک گانت چارت (Gantt chart)، با ابزارهای دیگر مانند Alto Qi یا Microsoft Project، همگام کرد؛
• رندرینگ: در نویس ورکس، با استفاده از موتورهای درونی رندر یا موتورهای آنلاین، امکان رندرینگ و مصورسازی مدل یکپارچه پروژه، وجود دارد؛
• متره و برآورد: مقادیر مصالح، مساحت‌ها، و کامپوننت‌های دسته‌های گوناگون، از مواردی هستند که براساس داده‌ها و مدل‌های ورودی به نویس ورکس، به طور یکپارچه موجود هستند؛ امکان خروجی‌گرفتن از چنین مواردی در نویس ورکس، متره و براورد دقیق و جامع را ممکن می‌سازد؛
• انیمیشن شبیه‌سازی مراحل ساخت: داده‌های ورودی مربوط به زما‌ن‌بندی اجرای مراحل ساخت، این قابلیت ارزشمند را فراهم می‌کند.

مواردی دیگر از قابلیت‌ها و کاربردهای نویس ورکس

• انتشار مدل کامل: در نویس ورکس، امکان خروجی‌گرفتن از نسخه کامل مدل، دارای تمامی رشته‌ها (معماری، سازه، و تأسیسات) به طور یکپارچه، به صورت یک فایل، وجود دارد؛
• هدایت، گشت‌زنی، و گردش در مدل: دید اول-شخص، یکی از قابلیت‌های جالب نویس ورکس است که گشت‌زنی در مدل پروژه و درک بهتر آن را ممکن می‌سازد. این قابلیت، علاوه بر ایجاد هماهنگی ملموس‌تر و گویاتری میان رشته‌ها و تیم‌های مختلف، امکان تشخیص بصری برخی از کلش‌ها نیز فراهم می‌کند؛
• اندازه‌گیری، فیلتر کردن، و یادداشت‌گذاری و حاشیه‌نویسی: این ویژگی، با ایجاد امکان آگاه‌سازی دیگران از موارد احتمالی ناسازگاری‌ها، هماهنگی و همکاری مشارکتی را تقویت می‌کند و به روند اصلاحات، سرعت می‌بخشد؛
• شخصی‌سازی: رابط برنامه‌نویسی نویس ورکس، توسعه پلاگین‌ها و ابزارهای تکمیلی به منظور پوشش نیازهایی که به طور پیش‌فرض در آن امکان‌پذیر نیستند را ممکن می‌سازد؛
• همکاری مشارکتی: نویس ورکس با ویژگی‌هایی نظیر اجرای فایل‌هایی با فرمت‌های مختلف، افزودن مدل‌های گوناگون، و ایجاد دسترسی برای تیم‌های پروژه، امکان همکاری مشارکتی را فراهم می‌کند؛ این همکاری مشارکتی، با استفاده از سرویس‌های ابری، مانند Autodesk Construction Cloud، ماهیتی بی‌درنگ و هم‌زمان (Real-time) دارد؛
• فایلی با حجم کم: فایل نویس ورکس، که با فرمت NWD شناخته می‌شود، نسبت به فایل‌های نرم افزارهای طراحی سه‌بعدی، مانند رویت، حجم کمتری دارد؛ در عین حال، این فایل، اطلاعات کلی سه‌بعدی پروژه را داراست. این دو ویژگی در کنار هم، بازبینی مدل پروژه و گردش در آن را به مراتب ساده‌تر و روان‌تر می‌کنند. همچنین، کارفرمایان هم می‌توانند با استفاده از نسخه رایگان این نرم افزار که تنها برای نمایش مدل استفاده می‌شود، مدل سه‌بعدی یکپارچه پروژه را ببینند.

نسخه‌های مختلف نویس ورکس

در حال حاضر، نرم افزار نویس ورکس، در سه نسخه مختلف، با سطح‌های متفاوتی از ویژگی‌ها و امکانات، عرضه می‌شود؛ این نسخه‌ها، با نام‌های Freedom، Simulate، و Manage موجود هستند:

• Navisworks Freedom: نسخه‌ای رایگان است که تنها قابلیت نمایش فایل‌های با فرمت NWD را داراست؛ از این فرمت، برای انتشار و خروجی‌گرفتن از مدل در نویس ورکس، به منظور هماهنگی میان رشته‌های مختلف استفاده می‌شود؛
• Navisworks Simulate: نسخه‌ پایه‌ نویس ورکس است که تمامی قابلیت‌های این نرم افزار را، به جز ابزار Clash Detective، در بر دارد؛ این ابزار، شناسایی، بررسی، و گزارش کارامد کلش‌ها را در یک مدل سه‌بعدی از پروژه، ممکن می‌سازد؛
• Navisworks Manage: کامل‌ترین نسخه نویس ورکس است. تمامی قابلیت‌های آن را شامل می‌شود.

فایل‌های تولیدی در نویس ورکس نیز، در سه فرمت NWC، NWD، و NWF هستند.

آموزش نویس ورکس، چگونه است؟

نویس ورکس، نرم افزاری تکمیلی برای نرم افزارهای طراحی سه‌بعدی، در راستای پیاده‌سازی فرایند BIM و هدف اساسی ساخت‌پذیر کردن پروژه است؛ درک قابلیت‌های این نرم افزار و یادگیری استفاده صحیح و اصولی از آن، در گرو فهم دقیق جایگاه نویس ورکس در راستای این اهداف است. به نظر بنده، چنین فهمی، به شناخت کافی و مناسب از نرم افزارهای طراحی سه‌بعدی که مدل ورودی به نویس ورکس را تأمین می‌کنند، نیاز دارد. منظور از شناخت کافی و مناسب، چیزی فراتر از نحوه استفاده عمومی از چنین نرم افزارهایی است؛ یعنی، درک ماهیت اطلاعات در صنعت ساختمان، و آشنایی با ارتباط دوطرفه و تعامل اطلاعاتی میان نرم افزارهای سطح‌های مختلف. علاوه بر این موارد، دانش کافی از علم معماری و ساختمان، و عناصر مختلف درگیر در این صنعت نیز مورد نیاز است.

پس از کسب شناخت مناسب از نرم افزارهای مدل‌سازی سه‌بعدی، و دانش کافی از علم ساختمان و رشته‌های مختلف آن، آموزش نویس ورکس آغاز می‌شود؛ البته این نکته را نیز باید در خاطر داشت که استفاده اصولی و حداکثری از نویس ورکس، در چارچوب پیاده‌سازی فرایند BIM صورت می‌پذیرد. بنابراین، کسب شناخت کافی از این فرایند، نه تنها لازم است، بلکه درک بهتر و عمیق‌تری از قابلیت‌های نویس ورکس را نیز ممکن می‌سازد.
با گذر از این پیش‌نیازها، مسیر آموزش نویس ورکس، مسیری نسبتاً هموار است؛ اما به ویژه با توجه به ماهیت بسیار تخصصی این نرم افزار، هر نوع آموزشی نمی‌تواند در این راستا، کارامد باشد. آموزشی پروژه‌محور و جامع، که حتی مواردی فراتر از آموزش صرفاً نرم افزار را پوشش می‌دهد، روشی مناسب برای یادگیری صحیح نویس ورکس است.

سخن پایانی بن رو کالج

نویس ورکس، با هدف‌هایی نظیر کمک به ساخت‌پذیر کردن پروژه، پیاده‌سازی فرایند BIM، و ارتقای قدرت تصمیم‌گیری و اصلاح مشکلات، تولید شد. نویس ورکس را می‌توان ابزاری برای بازبینی یکپارچه پروژه دانست که در مرحله‌ای بعد از مدل‌سازی تعریف می‌شود، اما با آن ارتباطی رفت‌وبرگشتی دارد. علاوه بر جایگاه نویس ورکس در فرایند BIM، ویژگی‌های متعدد آن، هماهنگی و همکاری بهینه‌تر میان افراد مختلف را ممکن می‌سازد؛ ویژگی‌هایی مانند کم‌حجمی نسبی فایل‌ها، هدایت و گشت‌زنی راحت در مدل، و امکان یادداشت‌گذاری برای دیگران.

ماهیت تخصصی نویس ورکس، و جای‌گیری آن پس از نرم افزارهای طراحی سه‌بعدی، مسیر یادگیری آن را پیچیده می‌کند؛ بخش زیادی از این پیچیدگی، نه به خود نویس ورکس، بلکه به نحوه تعامل با این نرم افزارهای مدل‌سازی و داده‌های دیگر مربوط می‌شود. همچنین، کارامدی تمام و کمال نویس ورکس نیز، در راستای پیاده‌سازی فرایند BIM، تحقق می‌یابد. نیاز به داشتن شناخت کافی از فرایند BIM نیز، باعث پیچیدگی بیشتری در راه آموزش نویس ورکس می‌شود. بهره‌گیری از پروژه‌های اجرایی و ملموس در مسیر آموزش نویس ورکس، و آموزش در راستای BIM، می‌توانند این پیچیدگی‌ها را از میان بردارند.

مجموعه بن رو کالج، مرجع اصلی آموزش صحیح نرم افزارهای تخصصی معماری، سال‌هاست که تمرکزی ویژه روی آموزش اصولی نرم افزارهای مربوط به فرایند BIM، دارد؛ سابقه فعالیت حرفه‌ای اساتید بن رو کالج در پروژه‌های اجرایی با استفاده از نویس ورکس، بر شناخت آن‌ها از این نرم افزار، می‌افزاید. پکیج آموزش Navisworks (نویس ورکس)، محصولی آموزشی، برای ایجاد تسلط کافی بر نویس ورکس، به منظور انجام بعدهای چهارم و پنجم فرایند BIM است؛ کسب تسلط کامل بر نرم افزار نویس ورکس، که از لازمه‌های یک BIM Coordinator است، در این پکیج، پوشش داده می‌شود. این پکیج پروژه‌محور، مواردی نظیر کلش‌گیری، سبک‌سازی پروژه، تولید انیمیشن مراحل ساخت، ارتباط با Revit، برگزاری جلسات حرفه‌ای، و نحوه ادغام دیسیپلین‌ها را شامل می‌شود.