آموزش نورپردازی در اسکچاپ

آموزش نورپردازی در اسکچاپ یکی از مهم‌ترین بخش‌ها برای یادگیری اسکچاپ است. تصور کنید که توانسته‌اید یک مدل سه‌بعدی فوق‌العاده را در اسکچاپ ایجاد کنید؛ اما باز هم مدل شما چندان واقعی به نظر نمی‌رسد علت اصلی این موضوع، عدم نورپردازی مناسب صحنه مدل‌سازی شده است. نور، یک عنصر ضروری در مدل‌سازی سه‌بعدی است که اغلب نادیده گرفته می‌شود. در حقیقت استفاده از نور در یک مدل سه‌بعدی، مشابه نحوه استفاده یک عکاس از نور برای ثبت یک تصویر زیبا است.

یک مدل سه‌بعدی بی‌جان را می‌توان به کمک جلوه‌های نوری به یک فضای پر جنب‌وجوش و واقعی تبدیل کرد. نورپردازی خوب، می‌تواند تأثیر بسیار زیادی بر نحوه درک یک رندر سه‌بعدی داشته باشد. با استفاده از تکنیک‌های نورپردازی مناسب، می‌توان جذابیت مدل سه‌بعدی را افزایش داد، به عمق و بعد فضایی آن افزود و در نهایت فضایی واقع‌گرایانه را ایجاد کرد.

بنابراین، باتوجه‌به اهمیت بسیار زیاد نور در مدل‌سازی سه‌بعدی، یادگیری روش‌های مختلف نورپردازی در اسکچاپ به کمک پلاگین‌های مختلف نیز، اهمیت پیدا می‌کند.

در این مقاله، به معرفی ویژگی‌های نورپردازی در مدل‌های سه‌بعدی و نحوه نورپردازی در اسکچاپ خواهیم پرداخت.

معرفی ‌اجمالی نرم افزار اسکچاپ

اسکچاپ یکی از پرکاربردترین و محبوب‌ترین ابزارهای مدل‌سازی سه‌بعدی است. این نرم افزار به کاربران امکان می‌دهد مدل‌های دوبعدی و سه‌بعدی را در زمینه‌های مختلفی از جمله مهندسی مکانیک، معماری و حتی تولید بازی و انیمیشن‌ها ایجاد کنند.

این نرم افزار به‌قدری انعطاف‌پذیر و سرگرم‌کننده است که امروزه توسط کاربران بسیاری اعم از معماران، طراحان داخلی، علاقه‌مندان، دانشجویان و… استفاده می‌شود. لازم به ذکر است که یادگیری آسان و سریع این نرم افزار نیز از دیگر علت‌های محبوبیت آن در حوزه معماری به شمار می‌رود.

جهت آشنایی بیشتر با این نرم افزار پرکاربرد، روی لینک کلیک کنید.

اهمیت نورپردازی صحنه‌ها

یک نورپردازی اصولی می‌تواند تأثیر بسیار زیادی بر نحوه درک یک مدل سه‌بعدی داشته باشد. با استفاده از تکنیک‌های نورپردازی مناسب، می‌توان جذابیت مدل سه‌بعدی را افزایش داد، به عمق و بعد فضای مدل‌سازی شده افزود و فضایی واقع‌گرایانه را ایجاد کرد. یک مدل سه‌بعدی بی‌جان را تنها می‌توان به کمک جلوه‌های نوری، به یک فضای پر جنب‌وجوش و واقعی تبدیل کرد.

نورپردازی فقط به این معنی نیست که مدل‌های شما قابل‌مشاهده باشد، بلکه ایجاد حس عمق، کنتراست، رنگ و فضا همگی تحت‌تأثیر نور است. نورپردازی می‌تواند شکل، بافت و جزئیات مدل‌های شما را بهبود بخشد و همچنین یک احساس یا پیام خاص را منتقل کند. نورپردازی همچنین می‌تواند بر عملکرد و کیفیت رندر سه‌بعدی شما تأثیر به سزایی بگذارد.

شکی نیست که نورپردازی صحنه از جمله ویژگی‌هایی است که تأثیر زیادی روی ناظر و کارفرما می‌گذارد، بنابراین باید به تنظیمات نورپردازی خود توجه زیادی داشته باشید. یک نورپردازی نامتعادل یا سطحی، تأثیر منفی بر کیفیت نتیجه نهایی خروجی شما خواهد داشت. وجود  نور آن‌قدر مهم است که هنگام مدل‌سازی و تهیه یک رندر سه‌بعدی، اولین چیزی است که باید روی آن تمرکز کنید.

معرفی انواع منابع نوری

• نورپردازی نقطه‌ای یا Point light

نور نقطه‌ای  مانند اسمش، در نقطه‌ای از فضا قرار دارد و به طور مساوی نور را در همه جهات به بیرون می‌فرستد. این نور در حقیقت محدوده مشخصی دارد و فقط بر روی اجسام موجود در محدوده خودش تأثیر می‌گذارد. هر چه جسم از نور نقطه‌ای دورتر باشد، کمتر تحت‌تأثیر نور قرار می‌گیرد و اگر جسمی را از محدوده خارج کنید، به‌هیچ‌وجه تحت‌تأثیر نور قرار نمی‌گیرد. از این منبع نوری می‌توان در شبیه‌سازی نور لامپ‌ها و یا آباژورها استفاده کرد.

• نورافکن

بر خلاف نور نقطه‌ای که نور را به همه جهات به طور مساوی به بیرون می‌فرستد، نورافکن‌ها نور را در یک‌جهت ساطع می‌کنند و به یک زاویه خاص محدود می‌شوند و در نتیجه یک ناحیه مخروطی شکل از نور ایجاد می‌شود. به همین دلیل از آن برای تأکید بر یک سوژه خاص و تمرکز بر آن استفاده می‌شود. از این منبع نوری می‌توان در ایجاد منابع نوری دارای جهت و زاویه خاص مثل نور لامپ، چراغ‌های خیابان، نور خورشید و یا چراغ‌قوه استفاده کرد.

• نورهای محیطی

نورهای محیطی مانند نورافکن‌ها، فقط در یک جهت تابیده می‌شوند. بااین‌حال، آن‌ها به شکل مستطیل در محیط منتشر می‌شوند. نکته مهم در به‌کارگیری این نور این است که نتیجه نهایی استفاده از آن، هیچ‌گونه سایه‌ای در مدل سه‌بعدی ایجاد نخواهد کرد؛ بنابراین از این منبع نوری می‌توان برای روشنایی کلی صحنه استفاده کرد.

• نورهای مستطیلی

نورهای مستطیلی، نور را از یک صفحه مستطیل‌شکل با عرض و ارتفاع مشخص به صحنه ساطع می‌کنند. می‌توانید از این منبع نوری برای شبیه‌سازی هر نوع نوری که دارای مناطق مستطیلی هستند، مانند تلویزیون یا صفحه‌نمایش مانیتور، لوازم روشنایی بالای دیوارکوب و… استفاده کنید.

• نور IES

انجمن مهندسی روشنایی (IES) فرمت فایلی را تعریف کرده است که توزیع نور از منبع نور را با استفاده از داده‌های اندازه‌گیری شده در دنیای واقعی توصیف می‌کند. این فایل‌های IES Photometric، یا IES Profiles ، یک روش استاندارد صنعت روشنایی برای ترسیم نمودار روشنایی هستند. این روش نورپردازی شما را قادر می‌سازد سطوح انعکاسی را نیز در نظر بگیرید. این نوع نورپردازی فتومتریک، عمدتاً در زمینه‌های Enterprise (مانند رسانه و سرگرمی یا معماری و ساخت) استفاده می‌شود، اما اغلب در تولید بازی‌ها برای دستیابی به جلوه‌های نوری واقعی استفاده می‌شود.

• نورپردازی به کمک تصاویر HDRI

روشنایی HDRI از نظر فنی “نورپردازی مبتنی بر تصویر” نامیده می‌شود. نورپردازی مبتنی بر تصویر با اعمال یک تصویر با محدوده دینامیکی بالا (تصاویر HDRI) روی نور محیطی در مدل سه‌بعدی اثر می‌گذارد. شما همچنین می‌توانید به‌راحتی تصویر HDR موردعلاقهٔ خود را به نرم افزار اسکچاپ وارد کنید. منابع بسیاری برای تهیه و دانلود این تصاویر وجود دارند. مثل:

• Polyhaven.com
• Textures.com

نحوه ایجاد نورپردازی در اسکچاپ

نرم افزار اسکچاپ از ابزارهای مختلفی جهت نورپردازی مدل‌های سه‌بعدی استفاده می‌کند. تکنیک‌های ارائه شده در این نرم افزار به شما کمک می‌کند تا به‌راحتی انواع نورهای محیطی، مصنوعی و طبیعی را در پروژه‌های خود ایجاد کنید. البته این نکته را هم در نظر داشته باشید که اسکچاپ از پلاگین‌های مختلفی برای ایجاد نور پشتیبانی می‌کند و شما می‌توانید به‌سادگی منبع نوری دلخواه خود را در پروژه خود ایجاد نمایید.

برای این کار ابتدا نرم افزار اسکچاپ را باز کرده و مدل سه‌بعدی خود را به آن وارد کنید. سپس در نوارابزار بالا، در پنجره Draw، روی گزینه نور موردنظر خود، مثلاً نور نقطه‌ای کلیک نمایید.

پس از انتخاب منبع نوری موردنظر نوبت آن است که نور را در قسمتی از مدل سه‌بعدی خود جانمایی کنید. برای این کار فقط کافی است روی محدوده دلخواه خود کلیک کنید. در این جا شما توانسته‌اید یک منبع نوری به پروژه خود اضافه کنید.

در مرحله بعدی ممکن است بخواهید تغییراتی را بر روی نور ایجاد شده اعمال کنید. برای این کار می‌توانید در پنجره Entity info، تنظیمات موردنیاز خود از جمله رنگ نور، شدت تابش نور، میزان روشنایی و… را اعمال نمایید. این فرایند را می‌توانید برای ایجاد منابع نوری دیگر از جمله نورافکن‌ها، نورهای خطی، مستطیلی و… نیز تکرار کنید.

نورپردازی پروژه به کمک پلاگین Enscape

اولین کاری که می‌توانید هنگام نورپردازی پروژه خود به کمک پلاگین محبوب اینسکیپ انجام دهید، تنظیم نور خورشید در آسمان است. نور خورشید می‌تواند ظاهر کلی و احساس مدل شما را تحت‌تأثیر قرار دهد؛ بنابراین، ضروری است که نحوه تنظیم آن را به‌خاطر داشته باشید. مزیت اصلی استفاده از اینسکیپ در جانمایی خورشید، امکان جابه‌جایی موقعیت خورشید در پنجره رندرینگ است. پلاگین اینسکیپ همچنین می‌تواند موقعیت جغرافیایی و تنظیمات زمان خاصی از روز یا سال را از طریق نوارابزار Shadow و Location در اسکچاپ تنظیم کند.

شما می‌توانید پس از اعمال تنظیمات و تنظیم زمان و ساعت مشخصی از شبانه‌روز، تغییرات را به‌صورت Real-time در پنجره Enscape مشاهده کنید. شما می‌توانید با نگه‌داشتن دکمه Shift و کلیک راست ماوس و حرکت‌دادن ماوس خود به سمت چپ و راست، زمان موردنظر خود در داخل Enscape تغییر دهید. همچنین با فشاردادن دکمه Home، کلیه تنظیمات اعمال شده خورشید به تنظیمات نوار ابزار Shadow and Location در اسکچاپ بازمی‌گردد.

نکته: می‌توانید نور خورشید را به چند روش دیگر نیز تنظیم کنید:

• برای تنظیم زمان شبانه‌روز کلید U یا I را فشار دهید.
• برای تنظیم زاویه خورشید کلیدShift + U یا Shift + I را فشار دهید.
• برای تنظیم چرخش خورشید کلیدCTRL + U یا CTRL + I را فشار دهید.

نکته: برای ایجاد سایه‌های ملایم‌تر و ظاهر طبیعی به صحنه خود، سعی کنید میزان پوشش ابرها در آسمان را افزایش دهید تا از شدت تابش نور خورشید جلوگیری کند. (مانند ابرها در دنیای واقعی)

منابع نوری موجود در پلاگین اینسکیپ

به‌طورکلی، پنج نوع نورپردازی در پلاگین اینسکیپ ارائه می‌شود: کروی، نقطه‌ای، خطی، مستطیلی و صفحه‌ای (Disk). تمامی این موارد را می‌توان در زیر دکمه Enscape Objects در نوارابزار Enscape مشاهده کرد.

نکته بسیار مهم این است که منبع نوری نباید روی سطح مدل شما قرار بگیرد، زیرا قرار دادن آن مستقیماً روی سطح یک جسم می‌تواند منجر به پنهان‌شدن نور شود؛ بنابراین سعی کنید منبع نور را درست در کنار مدل خود قرار دهید و اطمینان حاصل کنید که منبع نور دور از سطح جسم قرار می‌گیرد. همچنین می‌توانید جهت محور تابش نور را با استفاده از کلیدهای جهت‌دار چپ، بالا و راست و پایین تنظیم کنید.

در ادامه نحوه اضافه‌کردن نورها به مدل اسکچاپ توسط اینسکیپ را بررسی خواهیم کرد.

اضافه‌کردن نورپردازی در اسکچاپ به کمک Enscape

• اضافه‌کردن نورافکن

هنگام قراردادن نورافکن، باید چهار مرحله را برای قراردادن نور انجام دهید.

نکته: هنگام قراردادن چراغ‌ها، یک خط مرجع از جایی که می‌خواهید نور داشته باشد، بکشید و رها کنید.

• کلیک اول: با این کار نقطه پایه برای نور مشخص می‌شود.روی سطح یا محور جسمی که می‌خواهید نور را قرار دهید، کلیک کنید.
• کلیک دوم: با این کار مشخص می‌شود که نور در کجای سطح قرار می‌گیرد.نور را در امتداد سطح یا خط مرجع به محل موردنظر حرکت دهید.
• کلیک سوم: با این کار سطحی که نور به آن برخورد خواهد کرد مشخص می‌شود.روی سطحی که می‌خواهید نور به آن برخورد کند کلیک کنید.
• کلیک چهارم: با این کار موقعیت نور در کجای این سطح برخورد می‌کند. کلیک کنید و نور را به محل موردنظر روی سطح منتقل کنید.

پس از قرارگرفتن نور، متوجه چند نقطه قرمز در انتهای پرتو نور خواهید شد. این نقاط برای کنترل «نقطه کانونی»، «هدف» و «زاویه پرتو» قرار دارند. همچنین متوجه خواهید شد که اکنون گزینه‌های بیشتری در تبEnscape Objects برای تنظیم این نورافکن دارید. این کنترل‌ها به شما امکان تنظیم شدت نور و زاویه پرتو را می‌دهند.

• اضافه‌کردن نور کروی

هنگام قراردادن نور کروی، تنها انجام دو مرحله لازم است:

• کلیک اول: نقطه پایه نور را مشخص می‌کند.
• کلیک دوم: منبع نوری را قرار می‌دهد.

پس از قراردادن نور موردنظر، گزینه‌های تنظیمات نور را در پنجره Enscape Objects مشاهده خواهید کرد.

• اضافه‌کردن نور خطی

برای قراردادن یک نور خطی در اینسکیپ، باید مراحل زیر را انجام دهید:

• کلیک اول:نقطه پایه نور را مشخص می‌کند.
• کلیک دوم:نور را قرار می‌دهد.

هنگامی که نورها به‌درستی قرار گرفته و جانمایی شدند، گزینه‌های تنظیم شدت نور و میزان پراکندگی و تابش نور را در پنجره Enscape Objects مشاهده خواهید کرد.

• اضافه‌کردن نور مستطیلی

این نوع منبع نوری مشابه نورافکن‌ها در پروژه جانمایی می‌شوند.

• کلیک اول: نقطه پایه نور را تعیین می‌کند.
• کلیک دوم:تعیین کنید که در چه سطحی می‌خواهید نور را قرار دهید. سپس، به‌سادگی نور را در امتداد سطح به محل موردنظر حرکت دهید.
• کلیک سوم:روی سطحی که می‌خواهید منبع نور در آن جا قرار بگیرد کلیک کنید.
• کلیک چهارم:در نهایت نور را به محل موردنظر روی سطح مدل منتقل کنید.

همانند سایر انواع نورها، پس از قراردادن نور مستطیلی، می‌توانید گزینه‌های تنظیم موجود را مشاهده کنید و در صورت لزوم، تنظیمات دلخواه خود را اعمال نمایید.

سایر روش‌های نورپردازی در پلاگین اینسکیپ

• اضافه‌کردن منابع Self-illuminated

منابع Self-illuminated راه دیگری برای تأثیرگذاری بر نور صحنه‌های سه‌بعدی هستند. یک طراح می‌تواند از آن‌ها برای وسایل روشنایی سفارشی، صفحه‌نمایش تلویزیون، شومینه و موارد دیگر استفاده کند. شما می‌توانید از منابع Self-illuminated در ترکیب با چراغ‌های Enscape استفاده کنید تا روشنایی بهتری را در طول روز نشان دهید. برای اعمال این منبع نوری ابتدا Enscape Material Editor  را باز کنید.

سپس یک عنصر را انتخاب کنید و نوع آن را به Self-illuminated تغییر دهید. متوجه خواهید شد که اکنون گزینه جدیدی برای کنترل پارامترهای این ماده دارید.

• اسکای باکس

راه دیگر برای نورپردازی یک صحنه و افزودن واقع‌گرایی بیشتر به رندر، استفاده از skybox است که به‌عنوان تصویر پس‌زمینه پروژه شما عمل می‌کند. اسکای باکس‌های از پیش بارگذاری شده را می‌توانید در تب Enscape Visual Settings > Sky > Horizon > Source > Skybox پیدا کنید.

یکی از مواردی که هنگام استفاده از skybox باید به‌خاطر بسپارید این است که آن‌ها جلوی نور Enscape را می‌گیرند و شما دیگر نمی‌توانید زمان روز را تغییر دهید. استفاده از گزینه “The brightest point as the direction of the sun” خورشید Enscape را به درخشان‌ترین نقطه Skybox متصل می‌کند و واقع‌گرایی بیشتری به صحنه می‌بخشد.

استفاده از پلاگین LightUp در اسکچاپ

پلاگین LightUp، یکی از ابزارهای کاربردی اسکچاپ در رندرینگ Real-time است. یعنی شما با استفاده از این پلاگین می‌توانید در لحظه، اصلاحات اعمال شده بر روی نورپردازی مدل سه‌بعدی خود را مشاهده کنید. با به‌کارگیری این افزونه می‌توانید به‌سرعت نورهای مختلف و بازتاب آن‌ها را به مدل خود اضافه کنید. علاوه بر این، پلاگین LightUp مزایای دیگری نیز دارد:

• امکان Export مدل به سایر نرم‌افزارها با حفظ خاصیت نورپردازی
• ارائه‌ سایه‌های خورشیدی به‌صورت Real-time
• پشتیبانی از رندر 24 هسته ای
• پشتیبانی از نورپردازی به کمک فایل‌های IES و…

نحوه به‌کارگیری پلاگین V-Ray در نورپردازی

برای استفاده از قابلیت‌های وی ری برای نورپردازی در اسکچاپ ابتدا باید آن را بر روی سیستم خود نصب نمایید تا نوارابزار V-ray lights برای شما به نمایش در بیاید. اگر این نوارابزار در اسکچاپ شما قابل‌مشاهده نیست، می‌توانید آن را با رفتن به مسیر View > Toolbars > V-ray Lights  پیدا کنید.

• نور مستطیلی

برای ایجاد یک منبع نور مستطیلی باید به‌سادگی نماد Rectangular light واقع در نوارابزار V-ray lights را انتخاب کنید و سپس روی یک نقطه کلیک کنید. مکان‌نما را بکشید تا آن را به ابعاد دلخواه خود تغییر دهید و سپس یک‌بار دیگر کلیک کنید. در نهایت با استفاده از ابزار مقیاس می‌توانید ابعاد منبع نور خود را تنظیم کنید.

هنگامی که نور مستطیل‌شکل خود را ایجاد کردید، مطمئن شوید که جهتی را که می‌خواهید نور به آن جا بتابد را تنظیم کنید. می‌توانید این کار را با فشاردادن Q روی صفحه‌کلید خود انجام دهید تا به ابزار چرخش دسترسی پیدا کنید و سپس آن را تنظیم کنید.

• نور کروی

برای ایجاد یک نور کروی باید روی نماد آن کلیک کنید و به‌سادگی مکان‌نما را بکشید تا مقیاس منبع نور را تنظیم کند. در نور کروی مانند نور مستطیلی، اندازه بر شدت تابش نور تأثیر می‌گذارد، با این تفاوت که جهت واحدی ندارد، بلکه پراکندگی پرتوهای نور به طور مساوی در اطراف کره پخش می‌شود. این منبع نور همچنین قابلیت تنظیم رنگ، شدت و میزان روشنایی را دارد.

• نور نقطه‌ای

نور نقطه‌ای V-ray یک منبع نوری همه‌کاره است؛ زیرا در مقایسه با منبع نور کروی، نور ملایم‌تر و خاموش‌تری دارد. جهت نور در این حالت بسیار مهم است و اندازه نور منبع بر شدت آن تأثیری نمی‌گذارد. به‌علاوه، می‌توانید با تنظیم زاویه نیم‌سایه، میزان عرض «مخروط نوری» را تحت پارامترهای زاویه مخروط  کنترل کنید. همچنین می‌توانید با تغییردادن Shadow Radius، میزان سختی سایه نور را کنترل نمایید.

• نور Mesh

Mesh Light در واقع یک منبع نور واقعی نیست. برای استفاده از نور مش، ابتدا باید یک  گروه  یا  یک Component را انتخاب کنید و سپس روی Mesh Light کلیک کنید. این منبع نوری بسیار همه‌کاره است؛ زیرا شما به معنای واقعی کلمه می‌توانید هر شکلی را به منبع ساطع‌کننده نور تبدیل کنید. فقط به‌خاطر داشته باشید، این ممکن است زمان رندر شما را طولانی‌تر کند.

نکات مهم برای آموزش نورپردازی در اسکچاپ

برای بهبود مهارت‌ها و نتایج نورپردازی در اسکچاپ، چند نکته وجود دارد که باید در نظر بگیرید. آزمایش انواع مختلف تکنیک‌ها و ابزارهای نورپردازی می‌تواند به شما کمک کند تا بفهمید چگونه بر مدل‌ها و رندر شما تأثیر می‌گذارند. از تصاویر یا عکس‌های مرجع برای مطالعه نحوه رفتار نور در موقعیت‌ها و محیط‌های مختلف استفاده کنید، سپس سعی کنید آن‌ها را در نرم افزار سه‌بعدی تکرار کنید.

استفاده از یک پالت رنگی یا چرخه رنگ می‌تواند به انتخاب رنگ‌های هماهنگ و مکمل برای نور و مدل‌های شما بسیار سودمند عمل کند. علاوه بر این، تنظیم روشنایی، کنتراست و میزان شدت نوردهی در رندر شما می‌تواند حال و هوای بهتری را برای پروژه شما ایجاد کند. در نهایت، سایه‌ها و هایلایت‌ها باید برای ایجاد کنتراست و عمق در مدل‌های شما استفاده شود تا از ایجاد نور یکنواخت و خیره‌کننده جلوگیری شود.

سخن پایانی بن رو کالج

اهمیت زیاد نورپردازی در اسکچاپ امر غیرقابل‌انکاری است. ارائه طرح‌های سه‌بعدی به اساتید و یا کارفرمایان پروژه، به‌گونه‌ای که دارای نورپردازی مناسبی نباشد، از میزان کیفیت کار شما می‌کاهد، حتی اگر مدل‌سازی بسیار قوی و حرفه ای انجام داده باشید.

بنابراین، اگر قصد آموزش نورپردازی در اسکچاپ را دارید و یا در به‌کارگیری این نرم افزار مبتدی هستید، مجموعه بن رو کالج، مرجع تخصصی آموزش نرم افزارهای معماری، پکیج آموزشی جامع اسکچاپ و پلاگین‌های کاربردی را در اختیار شما علاقه‌مندان قرار داده است. با تهیه پکیج Blue Box و یادگیری این نرم افزار محبوب، سطح مهارت خود را در زمینه مدل‌سازی و رندرینگ افزایش داده و نتایج خیره‌کننده‌ای از پروژه‌های خود را ارائه دهید.

پکیج آموزشی

Blue Box

آموزش اسکچاپ و پلاگین‌های کاربردی

خرید پکیج

مشاهده جزئیات